Jakiś czas temu na blogu Architektura i Budownictwo wspominaliśmy o stylu art deco w architekturze. Warto więc dziś napisać kilka słów o Stalowej Woli. Stalowa Wola – serce i perła Centralnego Okręgu Przemysłowego, to obok Gdyni drugi symbol ówczesnego polskiego ‘cudu gospodarczego’ oraz nowoczesnych rozwiązań urbanistycznych początku XX wieku.
Stalowa Wola jest jednym z ciekawszych polskich przykładów architektury art déco. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli opracowało przewodnik szlakiem zabudowy art deco (wzorowany na podobnym albumie o art déco we Lwowie, również wydanym przez Muzeum Regionalne w Stalowej Woli), obejmującej dawną dzielnicę dyrektorską, urzędniczą i robotniczą – ‘Szlakiem architektury art déco. Stalowa Wola’.
Stalowa Wola jest najważniejszą realizacją urbanistyczną Centralnego Okręgu Przemysłowego, który powstał dzięki inicjatywie ówczesnego wicepremiera i ministra skarbu, Eugeniusza Kwiatkowskiego oraz Ministerstwa Spraw Wojskowych. Miasto jako ośrodek przemysłowy i mieszkaniowy zostało ukształtowane w latach 1937-1939. Choć w znacznie mniejszej skali i skromniejszych formach, niż było to możliwe w rozbudowującej się prężnie Gdyni, nabierającej splendoru stolicy Śląska – Katowicach czy szybko się bogacącej dzięki przemysłowi włókienniczemu Bielsku-Białej, także w architekturze miasta nad Sanem starano się połączyć nowoczesność i funkcjonalność z estetyką, a nawet – pewną dozą dekoracyjności. Ową dekoracyjność nadawały budowlom Stalowej Woli właśnie elementy stylu art déco.
Cechy stylu wyznaczają zgeometryzowane bryły budowli, których purystyczna prostota została w obiektach użyteczności publicznej urozmaicona rytmicznym podziałem fasad na graniaste pilastry, ryzalitami i wspartymi na filarach podcieniami. W budynkach mieszkalnych są to z kolei uskokowe zestawienia prostych modułów, wnękowe ukształtowanie wejść na klatki schodowe czy do sieni jednorodzinnych domów, wykusze i ryzality oraz okna z geometry-czną siatką szprosów spinających szyby. Elementem dekoracyjnym dominującym w całej architekturze Stalowej Woli, a zarazem wyróżnikiem praktyczno-funkcjonalnym, który zapewniał murom ochronę przed zawilgoceniem i zabrudzeniem tynku, są okładziny z ciemnobrązowej klinkierowej cegły. Spotykamy je w cokołach domów, w obramieniach otworów wejściowych i wypełnieniach przestrzeni międzyokiennych, w oblicowaniach słupów podcieni budynków publicznych, bloków mieszkalnych, gankach i pergolach willi.
Wprowadzenie do architektury Stalowej Woli umiarkowanych form ekspresyjnego funkcjonalizmu w pełni odzwierciedla różnorodne tendencje, kształtujące zabudowę polskich miast u schyłku istnienia II Rzeczypospolitej. Jest to zabieg charakterystyczny dla późnej fazy stylu art déco, która łączy tendencje awangardowe wywodzące się m.in. od Le Corbusiera (osiedlowe ukształtowanie mieszkalnej zabudowy miejskiej, linearne elewacje, płaskie dachy, słupowe podcienia) z zapoczątkowanym przez ekspresjonizm rozbiciem jednolitej kubiczności bryły oraz typowymi dla „architektury okrętowej” obłymi formami detali elewacji.
Wydawnictwo ‘Szlakiem architektury art déco. Stalowa Wola’ oprócz szczegółowych opisów i dokumentacji fotograficznej posiada szlak z mapą i wskazanymi budynkami w stylu art déco. Jednak do pełni szczęścia sporo jeszcze brakuje, gdyż zdecydowana większość budynków ma zniszczoną elewację, co widać na zdjęciach umieszczonych w albumie.
Internauci mogą zaś cieszyć swoje oczy wirtualnym przewodnikiem po Stalowej Woli i Lwowie w stylu art deco - http://www.it.stalowawola.pl.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz